De extreem droge zomer van 2018 leidde tot een grote klap voor de Nederlandse natuur. Toen de zomer van 2019 aanbrak waren op veel plaatsen de watertekorten nog niet aangevuld. Ook 2019 werd een hele droge zomer. Plaatselijk bereikten we zelfs temperaturen van 40 graden Celsius. Een nieuwe klap voor de natuur!
Watertekorten
Wat betekenen deze grote watertekorten eigenlijk voor de natuur? Hoewel de natuur op sommige plaatsen zeer veerkrachtig is leidde de droogte van de afgelopen twee jaar over het algemeen tot meer kwetsbaarheid. Grondwaterpeilen zakten weg, beken vielen droog en veen brak af. Met name op de hoge zandgronden zoals in het oosten van Brabant heeft de droogte een grote impact.
Door deze impact zijn veel amfibieën, kraanvogels en weidevogels in de problemen gekomen. Door de droogte verloren veel kikkers en andere amfibieën hun leefgebied. Het leefgebied dat overbleef werd steeds kleiner. Veel amfibieën stierven hierdoor of werden massaal een makkelijke prooi voor vogelsoorten zoals de ooievaar.
Veel weidevogels bouwen hun nesten op drassige tot natte gronden. Door de aanhoudende droogte vielen deze gronden droog en konden roofdieren de nesten bereiken. Bodemdieren trokken zich door de droogte dieper in de bodem terug. Daardoor werden ze voor vogels onbereikbaar. Hierdoor verdween voor veel weidevogels een belangrijke, noodzakelijke voedselbron voor het grootbrengen van hun jongen. Het verdwijnen van nesten in combinatie met het verdwijnen van voedselbronnen leidde ertoe dat met name het afgelopen jaar veel weidevogels en kraanvogels minder kuikens grootbrachten.
De droogte zorgde er ook voor dat veel bomen de afgelopen jaar door droogtestress al in de zomer blad lieten vallen. Hoewel de droogte op het eerste gezicht niet heeft geleid tot massale bomensterfte zijn veel soorten door de droogte wel verzwakt. Verzwakte bomen vormen een invalspoort voor schimmels en zijn gevoeliger voor ziektes en aantastingen. Met name die laatste twee kunnen op plaatsen waar veel monoculturen zijn aangeplant grote effecten hebben.
De verspreiding van invasieve exoten is door de droogte versneld. Veel uitheemse soorten konden beter omgaan met de droogte dan onze inheemse soorten. Hierdoor verdrongen invasieve exoten plaatselijk de inheemse soorten.
De droogte leidt bovendien tot een groter risico op natuurbranden. Daarnaast is de waterkwaliteit op veel plaatsen achteruit gegaan. Doordat de grote rivieren niet voldoende zoet water hadden om af te voeren kwam het zoute zeewater verder landinwaarts. Hierdoor trad plaatselijk verzilting op.
Geel uitgeslagen, dode gazons en wegbermen bepaalden het zomerse beeld. Natuurlijk erg lastig voor degenen die veel energie steken in het groen houden van hun gazon. Toch had de droogte ook een positief effect. Grassoorten wortelen over het algemeen veel oppervlakkiger dan de meeste kruidensoorten. De grassen stierven deze zomer massaal af. Hierdoor ontstond veel meer kiemgelegenheid voor diverse kruidensoorten die door hun dieper reikende wortelgestel zich nog wel konden ontwikkelen. Het gevolg was dat in veel wegbermen en grasvelden de kruiden het afgelopen jaar zeer uitbundig en rijk bloeiden.
Watertekorten
Wat betekenen deze grote watertekorten eigenlijk voor de natuur? Hoewel de natuur op sommige plaatsen zeer veerkrachtig is leidde de droogte van de afgelopen twee jaar over het algemeen tot meer kwetsbaarheid. Grondwaterpeilen zakten weg, beken vielen droog en veen brak af. Met name op de hoge zandgronden zoals in het oosten van Brabant heeft de droogte een grote impact.
Door deze impact zijn veel amfibieën, kraanvogels en weidevogels in de problemen gekomen. Door de droogte verloren veel kikkers en andere amfibieën hun leefgebied. Het leefgebied dat overbleef werd steeds kleiner. Veel amfibieën stierven hierdoor of werden massaal een makkelijke prooi voor vogelsoorten zoals de ooievaar.
Veel weidevogels bouwen hun nesten op drassige tot natte gronden. Door de aanhoudende droogte vielen deze gronden droog en konden roofdieren de nesten bereiken. Bodemdieren trokken zich door de droogte dieper in de bodem terug. Daardoor werden ze voor vogels onbereikbaar. Hierdoor verdween voor veel weidevogels een belangrijke, noodzakelijke voedselbron voor het grootbrengen van hun jongen. Het verdwijnen van nesten in combinatie met het verdwijnen van voedselbronnen leidde ertoe dat met name het afgelopen jaar veel weidevogels en kraanvogels minder kuikens grootbrachten.
De droogte zorgde er ook voor dat veel bomen de afgelopen jaar door droogtestress al in de zomer blad lieten vallen. Hoewel de droogte op het eerste gezicht niet heeft geleid tot massale bomensterfte zijn veel soorten door de droogte wel verzwakt. Verzwakte bomen vormen een invalspoort voor schimmels en zijn gevoeliger voor ziektes en aantastingen. Met name die laatste twee kunnen op plaatsen waar veel monoculturen zijn aangeplant grote effecten hebben.
De verspreiding van invasieve exoten is door de droogte versneld. Veel uitheemse soorten konden beter omgaan met de droogte dan onze inheemse soorten. Hierdoor verdrongen invasieve exoten plaatselijk de inheemse soorten.
De droogte leidt bovendien tot een groter risico op natuurbranden. Daarnaast is de waterkwaliteit op veel plaatsen achteruit gegaan. Doordat de grote rivieren niet voldoende zoet water hadden om af te voeren kwam het zoute zeewater verder landinwaarts. Hierdoor trad plaatselijk verzilting op.
Geel uitgeslagen, dode gazons en wegbermen bepaalden het zomerse beeld. Natuurlijk erg lastig voor degenen die veel energie steken in het groen houden van hun gazon. Toch had de droogte ook een positief effect. Grassoorten wortelen over het algemeen veel oppervlakkiger dan de meeste kruidensoorten. De grassen stierven deze zomer massaal af. Hierdoor ontstond veel meer kiemgelegenheid voor diverse kruidensoorten die door hun dieper reikende wortelgestel zich nog wel konden ontwikkelen. Het gevolg was dat in veel wegbermen en grasvelden de kruiden het afgelopen jaar zeer uitbundig en rijk bloeiden.
Regenval
Na de zomer van 2019 leidde veel natuurorganisaties de noodklok. Natuurmonumenten stelden een leidraad op voor provincies en waterschappen om in de toekomst beter op de droogte in te kunnen spelen. De winter van 2019 – 2020 verliep zeer nat. Met name in de februari viel bovengemiddeld veel regen waardoor het grondwaterpeil , met uitzondering van de hoge zandgronden kon herstellen. Vooral in de nattere delen van Nederland zie je dit goed terug. De elzenbroekbossen staan bijvoorbeeld voor het eerst in jaren weer volledig onder water. Hierdoor ontstaat een prachtig, sprookjesachtig, mythisch beeld met kronkelende met mos begroeide bomen.
Door de aanhoudende regenval start het komende groeiseizoen op de meeste plaatsen in Nederland niet met een waterachterstand. Dat betekent echter niet dat de natuur zich overal heeft hersteld. Het begrip ‘droogte’ betekent niet voor iedereen hetzelfde. Gras zal met zijn oppervlakkige wortelgestel, na een beetje regen al snel weer groen zijn. Veel natuur heeft doorgaans echter veel meer tijd nodig om te herstellen. In sommige gevallen vindt herstel zelfs helemaal niet plaats. Planten- of diersoorten keren door de droogte niet altijd meer terug in hun voormalige leefgebied.
Veel tuinbeplantingen zijn door de regenval grotendeels hersteld maar voor veel natuur zijn de problemen dus nog niet opgelost. Met name de hoge zandgronden kunnen nog best wat regen gebruiken voordat het groeiseizoen start.
Hoewel we de hoeveelheid neerslag niet kunnen reguleren, kunt u in uw eigen tuin wel degelijk een ‘steentje’ bijdragen. Probeer zoveel mogelijk bestrating en stenen uit uw tuin te verwijderen en richt de tuin zo in dat regenwater in de tuin geïnfiltreerd of geborgen kan worden. De verwachting is dat we de komende decennia steeds vaker te maken gaan krijgen met piekbuien. Belangrijk is dat zoveel mogelijk water dat in deze piekbuien valt bruikbaar ingezet kan worden. Uw eigen tuin is hiervoor het startpunt!
Na de zomer van 2019 leidde veel natuurorganisaties de noodklok. Natuurmonumenten stelden een leidraad op voor provincies en waterschappen om in de toekomst beter op de droogte in te kunnen spelen. De winter van 2019 – 2020 verliep zeer nat. Met name in de februari viel bovengemiddeld veel regen waardoor het grondwaterpeil , met uitzondering van de hoge zandgronden kon herstellen. Vooral in de nattere delen van Nederland zie je dit goed terug. De elzenbroekbossen staan bijvoorbeeld voor het eerst in jaren weer volledig onder water. Hierdoor ontstaat een prachtig, sprookjesachtig, mythisch beeld met kronkelende met mos begroeide bomen.
Door de aanhoudende regenval start het komende groeiseizoen op de meeste plaatsen in Nederland niet met een waterachterstand. Dat betekent echter niet dat de natuur zich overal heeft hersteld. Het begrip ‘droogte’ betekent niet voor iedereen hetzelfde. Gras zal met zijn oppervlakkige wortelgestel, na een beetje regen al snel weer groen zijn. Veel natuur heeft doorgaans echter veel meer tijd nodig om te herstellen. In sommige gevallen vindt herstel zelfs helemaal niet plaats. Planten- of diersoorten keren door de droogte niet altijd meer terug in hun voormalige leefgebied.
Veel tuinbeplantingen zijn door de regenval grotendeels hersteld maar voor veel natuur zijn de problemen dus nog niet opgelost. Met name de hoge zandgronden kunnen nog best wat regen gebruiken voordat het groeiseizoen start.
Hoewel we de hoeveelheid neerslag niet kunnen reguleren, kunt u in uw eigen tuin wel degelijk een ‘steentje’ bijdragen. Probeer zoveel mogelijk bestrating en stenen uit uw tuin te verwijderen en richt de tuin zo in dat regenwater in de tuin geïnfiltreerd of geborgen kan worden. De verwachting is dat we de komende decennia steeds vaker te maken gaan krijgen met piekbuien. Belangrijk is dat zoveel mogelijk water dat in deze piekbuien valt bruikbaar ingezet kan worden. Uw eigen tuin is hiervoor het startpunt!
Bibliografie
Koek, M. (2020, Maart 25). Help de natuur de droogte door. Opgehaald van Natuurmonumenten: www.natuurmonumenten.nl/nieuws/help-de-natuur-de-droogte-door
Landschap Noord-Holland. (2020, Maart 25). Landschap Noord-Holland. Opgehaald van Natuurorganisaties vragen om extra maatregelen: www.landschapnoordholland.nl/nieuws/natuur-heeft-het-zwaar-door-droogte
Moens, E. (2019, April 30). Verbeterpunten ter voorkoming verdroging. Natuurmonumenten.
Koek, M. (2020, Maart 25). Help de natuur de droogte door. Opgehaald van Natuurmonumenten: www.natuurmonumenten.nl/nieuws/help-de-natuur-de-droogte-door
Landschap Noord-Holland. (2020, Maart 25). Landschap Noord-Holland. Opgehaald van Natuurorganisaties vragen om extra maatregelen: www.landschapnoordholland.nl/nieuws/natuur-heeft-het-zwaar-door-droogte
Moens, E. (2019, April 30). Verbeterpunten ter voorkoming verdroging. Natuurmonumenten.